بررسی مضامین و نمادهای شیعی در نگاره معراج پیامبر (ص) در نسخه فالنامه تهماسبی

هنرمندان نگارگر ایرانی، همواره مضامین بلند و متعالی دینی، عرفانی، حکمی و ادبی را دست مایه خلق آثار گران بهای خود قرار داده اند. مصورسازی موضوع و واقعه شگفت انگیز معراج پیامبر9 از این نمونه هاست. این واقعه حیرت آور و مهم، در ادوار گوناگون تخیل هنرمندان مسلمان نگارگر را به خود معطوف ساخته و حاصل آن، بازتاب های متفاوت و زیبای محتوایی و بصری این رویداد در نگارگری بوده است. یکی از این نمونه های برجسته و تأمل برانگیز، به تصویر کشیدن این موضوع در نسخه فالنامه تهماسبی (حدوداً 957ق) است که نسبت به دیگر نگاره های معراج، کمتر به آن پرداخته شده است. در این مقاله، فلسفه و زمینه پیدایی این نگاره و ویژگی های زیبایی شناسی و عناصر نمادین بی نظیر آن، توصیف و تحلیل شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد نگاره معراج فالنامه تهماسبی که در دوره اوج گرایش های مذهبی شاه تهماسب به تشیع تولید شده است، از نظر کیفیت و ویژگی های زیبایی شناسی و عناصر نمادین به کاررفته در آن، مانند قطع بزرگ نگاره و تأکید بر امامت حضرت علی7 به گونه ای نمادین، دارای خصلتی یکه و ممتاز در مقایسه با دیگر معراج نامه ها بوده و به تمامی، بیانگر تأثیر زمینه و فضای فکری جامعه (گفتمان تشیع) و نقش بینش حامیان در تولید آثار و ظهور عناصر نمادین در آن هاست.